Głównym celem Ustawy o odpadach jest uregulowanie przepisów w taki sposób, aby wynikały z nich wytyczne do rozliczania się ze swoją gminą z ilości produkowanych odpadów. Zawiera ona zatem wszelkie informacje dotyczące tego, czym jest gospodarka odpadami, jak należy gospodarować poszczególnymi frakcjami odpadów,  kto powinien uzyskać pozwolenia w zakresie gospodarowania nimi, jaką dokumentację należy prowadzić, komu przekazywać wytworzone odpady oraz w jaki sposób postępować z każdym rodzajem śmieci, które pojawiają się w otaczającym  nas świecie.

Na przełomie ostatnich kilkunastu miesięcy mogliśmy zaobserwować jednak szereg zmian, które zostały wprowadzane do Ustawy.

1.1.  Nowelizacja z 20 lipca 2018 roku spowodowała, że wszystkie podmioty, które posiadały aktualne zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów, do dnia 5 września 2019 roku musiały złożyć wnioski o dostosowanie aktualnych zezwoleń do nowych przepisów. Do wniosku należało załączyć:

  • §  zaświadczenia o niekaralności
  • §  oświadczenia o niekaralności
  • §  decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
  • §  dokument potwierdzający prawo własności, prawo użytkowania wieczystego, prawo użytkowania albo umowę dzierżawy nieruchomości
  • §  operat przeciwpożarowy, zawierający warunki ochrony przeciwpożarowej instalacji, obiektu lub jego części lub innego miejsca magazynowania odpadów, uzgodnione z komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej
  • §  postanowienie komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej

We wniosku na zbieranie odpadów należało także wskazać:

  • §  miejsce i sposób magazynowania oraz rodzaj magazynowanych odpadów
  • §  maksymalne masy poszczególnych rodzajów odpadów i maksymalne łączne masy wszystkich rodzajów odpadów, które w tym samym czasie mogą być magazynowane oraz które mogą być magazynowane w okresie roku
  • §   największą masę odpadów, które mogłyby być magazynowane w tym samym czasie w instalacji, obiekcie budowlanym lub jego części lub innym miejscu magazynowania odpadów, wynikającej z wymiarów instalacji, obiektu budowlanego lub jego części lub innego miejsca magazynowania odpadów
  • §  całkowitą pojemność (wyrażoną w Mg) instalacji, obiektu budowlanego lub jego części lub innego miejsca magazynowania odpadów

1.2.  Największymi, a zarazem najbardziej kontrowersyjnymi zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw okazały się:

  • §  konieczność ustanowienia zabezpieczenia roszczeń dla odpadów magazynowanych w ramach zbierania lub przetwarzania odpadów, które może mieć formę depozytu, gwarancji bankowej, gwarancji ubezpieczeniowej lub polisy ubezpieczeniowej
  • §  wdrożenie wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania lub składowania odpadów

Obowiązki te generują tak wysokie koszty, które musi ponieść przedsiębiorca gospodarujący odpadami, że dla wielu podmiotów stały się zaporą niemożliwą do przejścia, a ostatecznie spowodowały zamknięcie niejednej działalności.

1.3.  Nowelizacja z dnia 20 lipca 2018 roku wprowadziła również zmianę w okresie, w jakim mogą być magazynowane odpady. Z wcześniejszych 3 lat okres ten skrócił się do 1 roku, z 1 wyjątkiem – niezanieczyszczona gleba lub ziemia, wydobyte w trakcie robót budowlanych, stanowiące odpady przeznaczone do wykorzystania do celów budowlanych w związku z budową obiektów liniowych w rozumieniu art. 3 pkt 3a ustawy – Prawo budowlane, mogą być magazynowane, jeżeli konieczność magazynowania wynika z procesów technologicznych lub organizacyjnych i nie przekracza terminów uzasadnionych zastosowaniem tych procesów, nie dłużej jednak niż przez 3 lata.

Okres magazynowania odpadów uległ jednak kolejnej zmianie, która została wprowadzona poprzez Ustawę z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustawi aktualnie odpady mogą być magazynowane, jeżeli konieczność magazynowania wynika z procesów technologicznych lub organizacyjnych i nie przekracza terminów uzasadnionych zastosowaniem tych procesów, nie dłużej jednak niż przez:

  1. 1 rok – w przypadku magazynowania odpadów niebezpiecznych, odpadów palnych, niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych i odpadów pochodzących z przetworzenia odpadów komunalnych
  2. 3 lata – w przypadku magazynowania pozostałych odpadów

1.4.  Kolejnym zmianom ulegał również termin składania wniosków o dostosowanie zezwoleń i ostatecznie upłynął on 5 marca 2020r. – niestety, jeżeli ktoś nie zdążył złożyć wniosku w tym terminie, wszelkie jego zezwolenia wygasły.

Nowelizacja ustawy o odpadach z 24 lipca 2019 r.

24 lipca 2019 r. została podpisana nowelizacja ustawy o odpadach umożliwiająca m.in. pełną cyfryzację w zakresie zbierania danych o odpadach, a także gospodarujących nimi podmiotach za pośrednictwem BDO, czyli Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami.

Przepisy zawarte w nowelizacji ustawy o odpadach mówią między innymi o tym, że;

  • wprowadzono możliwość ewidencji odpadów, sprawozdań oraz rejestru podmiotów wprowadzających produkty (także w opakowaniach), gospodarujących odpadami, w formie elektronicznej za pośrednictwem BDO (od 1 stycznia 2020r);
  • tradycyjna forma składania wniosków (w formie papierowej) będzie dostępna jedynie dla zagranicznych przedsiębiorców, którzy nie ustanowili osoby upoważnionej do ich reprezentowania na terytorium Polski;
  • wprowadzono możliwość rejestracji w BDO dla gminnych punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK);
  • możliwe jest przekazywanie przez system BDO dokumentów potwierdzających zbieranie, odzysk, a także recykling odpadów opakowaniowych, odpadów powstałych z olejów smarowych i opon, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, a także zużytych baterii i akumulatorów (od 1 stycznia 2021 r.).

Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach

Zasadniczą zmianą wprowadzoną wraz z ustawą z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach jest zmiana regulacji w zakresie obowiązku uzyskania odpowiednich decyzji w obszarze wytwarzania odpadów oraz wytwarzania odpadów w związku z prowadzeniem instalacji.

Do tej pory podmioty świadczące usługi w zakresie budowy, rozbiórki, remontów obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw, a także przetwarzania odpadów zawierających azbest w urządzeniach przewoźnych były zobowiązane do uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami.

Program gospodarki odpadami zawierał informacje odnośnie:

  • rodzajów odpadów przewidzianych do wytworzenia w związku z prowadzoną działalnością usługową,
  • sposobu magazynowania wytworzonych odpadów,
  • sposób zapobiegania negatywnemu oddziaływaniu odpadów na środowisko.

Decyzja zatwierdzająca program gospodarki odpadami była wydawana na nie dłużej niż 10 lat. Natomiast dla podmiotów prowadzących działalność polegającą na przetwarzaniu odpadów zawierających azbest w urządzeniach przewoźnych – na czas nie dłuższy niż 5 lat.

Wraz z wejściem w życie ustawy o odpadach nie jest już wymagane (zgodnie z art. 231. 1) składanie:

  • decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi,
  • decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami,
  • informacji o wytwarzanych odpadach,
  • informacji o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami.

Dokładne zapisy dotyczące wymogów uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów w instalacjach zostały przeniesione do ustawy o Prawie ochrony środowiska (art. 180a, 181, 184), w której istnieje zapis, że pozwolenie na wytwarzanie odpadów jest wymagane do wytwarzania odpadów o masie powyżej 1 Mg rocznie (w przypadku odpadów niebezpiecznych), oraz o masie powyżej 5000 Mg rocznie (w przypadku odpadów innych niż niebezpieczne).

Wytwórcy odpadów nieprowadzący instalacji zobowiązani są do przekazania informacji o ilości i rodzaju wytwarzanych odpadów w postaci kart przekazania oraz ewidencji odpadów, jeżeli wytwarzają odpady niebezpieczne w liczbie do 100 kg rocznie lub ich wartość odpadów innych niż niebezpieczne wynosi więcej niż 5 ton rocznie.

Utrata statusu odpadu

Zgodnie z art. 14 określone rodzaje odpadów przestają być odpadami, jeżeli na skutek poddania ich odzyskowi rozumianemu jako proces, którego głównym wynikiem jest użyteczne zastosowanie odpadu (w tym recykling), łącznie spełniają następujące warunki;

  1. Przedmiot lub substancja są powszechnie stosowane do konkretnych celów.
  2. Istnieje rynek takich przedmiotów lub substancji, lub popyt na nie.
  3. Dana substancja lub przedmiot spełniają wymagania techniczne dla zastosowania do konkretnych celów oraz wymagania określone w przepisach oraz w normach mających zastosowanie do produktu.
  4. Zastosowanie substancji lub przedmiotu nie prowadzi do negatywnych skutków dla życia i zdrowia ludzi lub środowiska.

Przedmioty lub substancje, które przestały spełniać powyższe warunki są odpadami. Równocześnie wraz z utratą przez przedmiot lub substancję statusu odpadu, zakazuje się ich łączonego magazynowania wraz z odpadami.

Uwaga! W niektórych przypadkach minister klimatu i środowiska może, w drodze rozporządzenia, określić bardziej szczegółowe kryteria stosowania warunków utraty statusu odpadu. W takim przypadku bierze się pod uwagę;

  1. Proces odzyskiwania odpadów.
  2. Dopuszczalne możliwości przetwarzania.
  3. Kryteria jakościowe.
  4. Zgodność i wymogi związane z systemem gospodarowania.
  5. Wymogi dotyczące oceny i oświadczenia o zgodności z warunkami (dot. utraty statusu odpadu).

Po uwzględnieniu możliwego negatywnego wpływu na zdrowie, życie oraz środowisko minister zdrowia może wydać rozporządzenie, które bardziej szczegółowo określi możliwość utraty statusu odpadu danej substancji lub przedmiotu.

Nowe pojęcia w ustawie o odpadach

Przygotowanie do ponownego użycia

Odzysk polegający na sprawdzeniu, czyszczeniu lub naprawie, w ramach którego produkty lub części produktów, które wcześniej stały się odpadami, są przygotowywane do tego, aby mogły być ponownie wykorzystywane bez jakichkolwiek innych czynności wstępnego przetwarzania.

Bioodpady

Odpady spożywcze i kuchenne z gospodarstw domowych, gastronomii, zakładów zbiorowego żywienia, jednostek handlu detalicznego, a także ulegające biodegradacji odpady z ogrodów i parków oraz porównywalne odpady z zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność.

Odpady zielone

Odpady komunalne stanowiące części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy, a także z targowisk – z wyłączeniem odpadów z czyszczenia ulic i placów.

Przetwarzanie

Procesy odzysku lub unieszkodliwiania, w tym przygotowanie poprzedzające odzysk lub unieszkodliwianie.

Selektywne zbieranie

Zbieranie, w ramach którego dany strumień odpadów, w celu ułatwienia specyficznego przetwarzania, obejmuje jedynie odpady charakteryzujące się takimi samymi właściwościami i takimi samymi cechami.

Ustawa o odpadach – zmienione definicje

Gospodarowanie odpadami

Było: zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów.

Jest: zbieranie, transport, przetwarzanie odpadów, łącznie z nadzorem nad tego rodzaju działaniami, jak również późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów oraz działania wykonywane w charakterze sprzedawcy odpadów lub pośrednika w obrocie odpadami.

Odpady

Było: każda substancja lub przedmiot należący do jednej z kategorii określonych w załączniku nr 1 do ustawy, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany.

Jest: każda substancja lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany.

Odzysk

Było: wszelkie działania niestwarzające zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi lub dla środowiska polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, ewentualnie prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania (określone w załączniku nr 5 do ustawy).

Jest: jakikolwiek proces, którego głównym wynikiem jest to, aby odpady służyły użytecznemu zastosowaniu przez zastąpienie innych materiałów, które w przeciwnym przypadku zostałyby użyte do spełnienia danej funkcji, lub w wyniku którego odpady są przygotowywane do spełnienia takiej funkcji w danym zakładzie lub ogólnie w gospodarce.

Recykling

Było: odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny; z wyjątkiem odzysku energii.

Jest: odzysk, w ramach którego odpady są ponownie przetwarzane na produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub innych celach; obejmuje to ponowne przetwarzanie materiału organicznego (recykling organiczny), ale nie obejmuje odzysku energii i ponownego przetwarzania na materiały, które mają być wykorzystane jako paliwa lub do celów wypełniania wyrobisk.

Unieszkodliwianie odpadów

Było: poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych określonym w załączniku nr 6 do ustawy w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi lub dla środowiska.

Jest: proces niebędący odzyskiem, nawet jeżeli jego wtórnym skutkiem jest odzysk substancji lub energii.

Zbieranie odpadów

Było: każde działanie, w szczególności umieszczanie w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania.

Jest: gromadzenie odpadów przed ich transportem do miejsc przetwarzania, w tym wstępne sortowanie nieprowadzące do zasadniczej zmiany charakteru i składu odpadów i niepowodujące zmiany klasyfikacji odpadów oraz tymczasowe magazynowanie odpadów, o którym mowa w pkt 5 lit. b.

Magazynowanie odpadów

Było: czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwianiem.

Jest: czasowe przechowywanie odpadów obejmujące:

  • wstępne magazynowanie odpadów przez ich wytwórcę,
  • tymczasowe magazynowanie odpadów przez prowadzącego zbieranie odpadów,
  • magazynowanie odpadów przez prowadzącego przetwarzanie odpadów.